- กลอนเสภา -

- กลอนเสภา -

   "กลอนเสภา" เป็นกลอนที่แต่งขึ้นเพื่อใช้ขับลำนำเพื่อความไพเราะ โดยมีกรับขยับเป็นจังหวะ ที่เรียกกันว่า "ขับเสภา" มีรูปแบบฉันทลักษณ์ทั้งคณะและสัมผัสเหมือนกับกลอนสุภาพ แต่มีข้อแตกต่างบางประการดังนี้คือ

๑) จำนวนคำ

   - ในวรรคหนึ่งมีได้ตั้งแต่ ๖ ถึง ๙ คำ (ในผังแสดงไว้แบบ ๘ คำ) ขึ้นกับเนื้อความที่ต้องการบรรยายและความเหมาะสมของการเอื้อนเสียงประกอบ

๒) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)

   - การส่งสัมผัสของกลอนเสภานั้น เฉพาะระหว่างวรรคหน้ากับวรรคหลัง (วรรคที่ ๑ กับ ๒ / วรรคที่ ๓ กับ ๔) สามารถส่งและรับสัมผัสได้ตั้งแต่คำที่ ๑-๕ ตามความเหมาะสม ให้ผู้ขับเสภาสามารถเอื้อนทอดรับจังหวะได้ ในส่วนอื่นเหมือนกลอนสุภาพทั่วไป

๓) การขึ้นต้น

   เอกลักษณ์ของกลอนเสภาอีกอย่างหนึ่งคือคำขึ้นต้น นอกจากจะขึ้นต้นอย่างกลอนสุภาพทั่วไปแล้ว ยามเมื่อขึ้นเนื้อความใหม่หรือตอนใหม่มักนิยมขึ้นต้นวรรคด้วยคำว่า “ครานั้น......” หรือ “จะกล่าวถึง......” หรือ “มาจะกล่าว......” หรือ “ฝ่าย......” และ “ครั้น......” เฉกเดียวกับกลอนสักวา ที่ขึ้นต้นด้วยคำว่า สักวา นั่นเอง

00000000000000000000000000000000000000000

- ตัวอย่างคำประพันธ์ "กลอนเสภา" บางส่วน -

- เสภา เรื่องขุนช้างขุนแผน -

๐ ขุนเพชรอินทรากลับมาเรือน เสบียงเรียงเกลื่อนเมียจัดสรร
ขุนรามก็กลับมาฉับพลัน บ่าวไพร่ทั้งนั้นก็เรียกมา
ผู้คนรายเรียงเสบียงวาง ม้าช้างผูกแหล่งไว้แน่นหนา
ครั้นคํ่าลงพลันมิทันช้า ตัวกับภรรยาเข้าเรือนนอน ฯ

๐ ฝ่ายเมียขุนเพชรอินทราฝัน ว่าถูกฟันตัวขาดเป็นสองท่อน
ผ่าอกขว้างหัวใจไปดงดอน ตื่นนอนตัวสั่นประหวั่นใจ
ปลุกผัวบอกฝันด้วยหวั่นหวาด น้องฝันประหลาดหาเคยไม่
เล่าความแต่ต้นจนปลายไป น้องนี้พรั่นใจอยู่มากมาย ฯ

๐ ครานั้นขุนเพชรอินทรา ได้ฟังเมียว่าก็ใจหาย
ครั้นกูจะแก้ว่าฝันร้าย จะทุกข์โศกมากมายวุ่นวายไป
จึงเอาความดีมากลบเกลื่อน หลับใหลใจเฟือนหาแน่ไม่
เจ้าอย่าสลดรันทดใจ แล้วชวนเมียนอนไปในราตรี ฯ

๐ ฝ่ายว่าเมียขุนรามอินทรา ฝันว่าฟันหักเป็นสามซี่
ตกใจผวาคว้าสามี พ่อเอ๋ยเมียนี้ช่างฝันร้าย
พ่อจะไปทัพจับขุนแผน เมียนี้ทุกข์แทนมิ่งขวัญหาย
วิปริตเห็นนิมิตเป็นอันตราย นางฟายน้ำตาเข้าร่ำไร ฯ

๐ ครานั้นขุนรามอินทรา ได้ฟังเมียว่าไม่นิ่งได้
ประคองโฉมโลมเล้าเอาใจ แม่อย่าได้หวาดหวั่นพรั่นวิญญาณ์
ด้วยตัวพี่นี้จะไปเสียไกลห้อง จิตรเจ้าจึงหมองประหวั่นหา
ผัวไปก็จะได้ขุนแผนมา ว่าแล้วก็พากันนอนไป ฯ

๐ ครั้นรุ่งสว่างกระจ่างฟ้า ขุนเพชรอินทราไม่ช้าได้
อาบน้ำผลัดผ้าแล้วคลาไคล ได้ดาบคู่มือก็ถือมา
เมียยกมือไหว้แลไปดู ไม่เห็นหัวผัวอยู่แต่เพียงบ่า
ตกใจวิ่งไปแล้วโศกา พ่อฟังเมียว่าอย่าเพ่อไป
เดินมาเมื่อตะกี้ไม่มีหัว ตัวเมียนี้เห็นเป็นข้อใหญ่
สมกับความฝันที่พรั่นใจ เข้ากอดตีนผัวไว้ที่กลางเรือน ฯ

๐ ครานั้นขุนเพชรอินทรา ได้ฟังเมียว่าก็หน้าเฝื่อน
วิปริตผิดนักที่ทักเตือน เบือนหน้าดูเมียยิ่งเสียใจ
เป็นลางขวางอกตกตะลึง ยืนขึงตัวสั่นอยู่หวั่นไหว
ไปทัพหลายครามาแต่ไร ก็มิได้เคยเป็นเหมือนเช่นนี้
อกเอ๋ยไหนเลยจะได้กลับ คงจะยับลงในป่าพนาศรี
ครั้นมิไปกลัวภัยพระภูมี ขับเมียจากที่แข็งใจไป ฯ

๐ ฝ่ายว่าขุนรามอินทรา แต่งตัวนุ่งผ้าหาช้าไม่
เอาเครื่องคาดตัวพัวพันไป ฉวยได้ดาบคู่มือก็ถือมา
เมียเดินมาตามด้วยความรัก หนักใจแต่ลงจากเคหา
บันไดไหวยวบหักสวบมา ห้าขั้นสะบั้นลงจมดิน
อัศจรรย์หวั่นไหวข้างในจิตร ครั้งนี้ชีวิตจะสูญสิ้น
จะตายจากพรากเจ้าผู้เพื่อนกิน ผินหน้าดูเมียยิ่งเสียใจ
พลไพร่หน้าหลังสะพรั่งพร้อม แวดล้อมตามมาหาช้าไม่
พบขุนช้างก็พากันคลาไคล บ่าวไพร่ตามหลังสะพรั่งมา
เยียดยัดอัดไปในถนน ผู้คนเอิกเกริกอยู่หนักหนา
ถึงวัดจัดกันเป็นโกลา ท่านแม่ทัพสองราก็พร้อมกัน
จัดหมวดตรวจถ้วนกระบวนหน้า ดาบปืนยืนร่าเป็นเหล่าหลั่น
พลหอกพลง้าวเกาทัณฑ์ ระวังชั้นคอยฤกษ์จะยกทัพ ฯ

๐ ครั้นได้ฤกษ์ดีให้ตีฆ้อง โห่ก้องปืนลั่นสนั่นศัพท์
หอกดาบปลาบแปลบแวบวับ ขี่ขับม้าช้างสล้างมา
พระหมื่นศรีขี่ช้างกลางพหล พระหมื่นไวยไล่พลมาข้างหน้า
ขุนเพชรขุนรามตามยาตรา ล้วนขี่ช้างงาสัปคับ
ขุนช้างขี่ช้างอ้ายกางเถ้า นั่งเจ่ามาในกูบหัวหงุบหงับ
ศรพระยาขี่คอขอกระชับ ราทยานั่งขับข้างท้ายมา
ผู้คนแลดูเขาหัวเราะ ว่าช้างนั้นล้านเหมาะกันหนักหนา
ที่ไม่เห็นก็เรียกกันเพรียกมา ขุนช้างหลบหน้าไม่เยี่ยมแล
ข้ามขนอนดอนฟากข้างปากคู ผู้คนมาดูอยู่เซ็งแซ่
ช้างม้าเยียดยัดอัดแอ หมายมุ่งทุ่งแน่เอาตาลาน
บ้างก็ชิงปลาแห้งแย่งปลาสด พบอะไรเอาหมดมาทุกบ้าน
รีบเร่งรี้พลอลหม่าน เย็นลงมินานถึงสามโก้
หยุดยั้งตั้งหม้อเสร็จสรรพ กินแล้วนอนหลับเช้าตั้งโห่
รีบรัดตัดมาเอาท่าโพธิ์ แฟ้มโพล่หาบคอนย่อนย่อนมา ฯ
   ............... ฯลฯ ...............

๐ จะกล่าวถึงพระองค์ผู้ทรงฤทธิ ทศทิศฦๅลบพิภพไหว
สถิตยังปรางค์มาศปราสาทชัย นางในแวดล้อมอยู่พร้อมเพรียง
สำราญราชหฤทัยอยู่ในที่ ดนตรีขับขานประสานเสียง
ฉํ่าเฉื่อยเรื่อยร้องซ้องสำเนียง พอยํ่าเที่ยงเสด็จออกนอกห้องทอง
สระสรงทรงเครื่องเรืองระยับ จับพระแสงยุรยาตรผาดผ่อง
พระสนมเชิญเครื่องมาเนืองนอง ประทับท้องพระโรงรจนา
พระสูตรรูดกร่างกระจ่างองค์ พวกขุนนางกราบลงไม่เงยหน้า
อันพวกไปทัพที่กลับมา ภาวนาร้อนตัวด้วยกลัวภัย ฯ

๐ ครานั้นพระองค์ผู้ทรงเดช ทอดพระเนตรแลมาหาช้าไม่
เห็นพระหมื่นศรีกับหมื่นไวย ไม่เห็นขุนเพชรและขุนราม
ขุนช้างหมอบข้างพระหมื่นศรี พระพันปีจึงดำรัสตรัสถาม
ด้วยเรื่องขุนแผนแสนสงคราม ตามไปได้มาฤๅว่าไร ฯ
   ............... ฯลฯ ...............
   (ตอนที่ ๒๐ ขุนช้างฟ้องว่าขุนแผนเป็นขบถ)

- เสภา เรื่องอาบูหะซัน -

๐ ครานั้นนารีศรีสมร ประสานกรก้มยิ้มอยู่ริมตัก
หะซันกริ่มยิ้มลไมปราไสซัก ว่านงลักษณ์เหลืองามนี่นามใด
จงเอ่ยออกบอกบ้างอย่าหมางจิตร พี่ได้พิศผิวภักตร์นึกรักใคร่
จะอดสูดูอายพี่ชายไย พอชื่นใจที่ประจักษ์ตระหนักนาม ฯ

๐ นางนึกอายชม้ายชม้อยช้อยเนตร จึงแจ้งเหตุเขินปนระคนขาม
ว่าหม่อมฉันชั้นนี้ไม่ดีงาม เปนทราม ๆ สาวใช้ชื่อไข่มุก
เปนข้าบาทบงกชบทเรศ พึ่งพระเดชเช้าเย็นพอเปนศุข
ภูวไนยใช้อยู่เช่นยุนุก ไม่อาจอุกเอื้อมประเมินให้เกินภักตร์ ฯ

๐ หะซันชมสมงามนามเจ้า ไฉนเฝ้าออมอดถ่อมยศศักดิ์
จะแกล้งกลั่นสรรทรงเช่นนงลักษณ์ ทั่วทั้งจักรวาฬไม่พานทรง
ผู้ขนานนามเจ้าเยาวลักษณ์ ควรเปนศักดิ์อภิชาติราชหงษ์
คือเชื้อปราชญ์ปรีชาปัญญายง จึ่งขนานนามอนงค์เสนาะนาม
ว่าพลางทางกล่าววาที แก้วพี่อย่าสเทินเขินขาม
รินองุ่นให้พี่บ้างเถิดนางงาม ได้มีความมิตใจเปนไมตรี
จงชื่นช่วยถ้วยถือในมือน้อง จะดื่มคล่องคอหอยอร่อยพี่
แล้วเชิญน้องลององุ่นที่ฉุนดี พอเปนที่เบิกบานสำราญใจ ฯ
   ............... ฯลฯ ...............
   (เสภาอาบูหะซัน ตอนที่ ๓ : ขุนวิสูตรเสนี จาง)

บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)

   • กลับสู่หน้า สารบัญ กลอน ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก

	ผู้เขียน	หัวข้อ: - กลอนเสภา - (อ่าน 1643 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 2 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้