- กลอนบทละคร -

- กลอนบทละคร -

   "กลอนบทละคร" เป็นกลอนที่ผู้ประพันธ์แต่งขึ้นโดยมีจุดมุ่งหมายที่จะใช้ในการแสดงละครรำ หรือใช้ขับร้องประกอบการแสดงเพื่อความบันเทิง มีรูปแบบฉันทลักษณ์ทั้งคณะและสัมผัสเหมือนกับกลอนสุภาพ แต่มีข้อแตกต่างบางประการดังนี้คือ

๑) จำนวนคำ (ดูผังด้านบนประกอบ)

   - ในวรรคหนึ่งมีได้ตั้งแต่ ๖ ถึง ๙ คำ แต่ที่นิยมกันมักเป็น ๖ หรือ ๗ คำ (ในผังแสดงไว้แบบ ๗ คำ)

๒) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)

   - การส่งสัมผัสของกลอนบทละครนั้น เฉพาะระหว่างวรรคหน้ากับวรรคหลัง (วรรคที่ ๑ กับ ๒ / วรรคที่ ๓ กับ ๔) สามารถส่งและรับสัมผัสได้ตั้งแต่คำที่ ๑-๕ ตามความเหมาะสม ในส่วนอื่นเหมือนกลอนสุภาพทั่วไป

๓) การขึ้นต้น

   การขึ้นต้นวรรคแรกของกลอนบทละครนั้นมีเอกลักษณ์เฉพาะ ซึ่งจะช่วยบ่งชี้ให้ผู้อ่านเข้าใจว่าเนื้อความในตอนนี้ กำลังกล่าวถึงตัวละครใด หรือสถานการณ์ใด เมื่อจะขึ้นความใหม่หรือเปลี่ยนทำนองร้องใหม่ ซึ่งจะจำแนกดังต่อไปนี้

   ๓.๑) ขึ้นต้นว่าด้วยคำว่า "เมื่อนั้น" ใช้ขึ้นต้นเมื่อกล่าวถึงตัวละครที่มีศักดิ์สูง หรือหากไม่มีศักดิ์สูงแต่เป็นตัวละครเอกของเรื่อง เช่น ไกรทอง ไม่ได้มียศศักดิ์สูง เป็นชาวบ้าน แต่ว่าเป็นตัวเอก ก็ใช้ เมื่อนั้น เช่นกัน
   ๓.๒) ขึ้นต้นด้วยคำว่า "บัดนั้น" ใช้ขึ้นต้นเมื่อกล่าวถึงตัวละครทั่ว ๆ ไป
   ๓.๓) ขึ้นต้นด้วยคำว่า "มาจะกล่าวบทไป" ใช้ขึ้นต้นเมื่อจะเริ่มต้นตอนใหม่หรือเนื้อความใหม่
   ๓.๔) ขึ้นต้นแบบกลอนดอกสร้อย เช่น รถเอ๋ยรถทรง, ลมเอ๋ยลมลิ้น ฯลฯ ใช้เมื่อต้องการบรรยายต่าง ๆ เช่น เกี้ยวพาราสี ชมกระบวนทัพ ตัดพ้อต่อว่า เป็นต้น
   ๓.๕) ขึ้นต้นแบบเต็มวรรคธรรมดา ๆ เหมือนกลอนสุภาพทั่วไป

   ทั้งนี้ คำขึ้นต้น "เมื่อนั้น", "บัดนั้น" และ "มาจะกล่าวบทไป" ทั้ง ๓ อย่างนี้ไม่จำเป็นต้องส่งสัมผัสไปยังวรรคที่ ๒ ก็ได้ แต่คำขึ้นต้นแบบดอกสร้อย และแบบเต็มวรรคนั้น จะต้องส่งสัมผัสไปยังวรรคที่ ๒ เสมอ

   เนื่องจากกลอนบทละครใช้ประกอบการแสดง บางแห่งจึงมักมีการบอกทำนองของเพลงที่ใช้ร้องกลอนบทละครตอนนั้นกำกับไว้เมื่อเริ่มต้นตอนหรือเริ่มเนื้อความใหม่ เช่น “ช้า” “โอด” “โทน” หมายถึง เพลงช้า เพลงโอด และเพลงโทน นอกจากนี้ เมื่อจบเนื้อความแต่ละตอน มักมีการระบุจำนวนคำกลอน (บาท) ไว้ตอนท้าย และอาจจะมีชื่อเพลงหน้าพาทย์ที่จะบรรเลงรับต่อจากนั้นด้วย เช่น "ฯ ๔ คำ ฯ เชิด" หมายถึง กลอนตอนนี้มี ๔ คำกลอน หรือ ๔ บาท (เท่ากับ ๒ บท) และกำกับเพลงหน้าพาทย์ "เชิด" ให้วงปี่พาทย์เล่นรับ

00000000000000000000000000000000000000000

- ตัวอย่างคำประพันธ์ "กลอนบทละคร" บางส่วน -

- กลอนบทละคร เรื่อง รามเกียรติ์ -

๐ มาจะกล่าวบทไป ถึงรามสูรยักษา
อาศัยในกลีบเมฆา เป็นที่ผาสุกสำราญ
มีศรขวานเพชรเป็นอาวุธ ฤทธิรุทรหยาบช้ากล้าหาญ
ทั้งหกสวรรค์ชั้นบาดาล เกรงเดชขุนมารไม่ทานกร
เพื่อนยิ่งอิ่มเอิบกําเริบหนัก ทรงศักดิ์ดั่งหนี่งไกรสร
อ่าองค์ทรงเครื่องอาภรณ์ จับขวานฤทธิรอนแล้วเหาะมา ฯ
ฯ ๖ คํา ฯ เชิด

๐ รวดเร็วดั่งหนึ่งลมพัด เฉวียนฉวัดไปในเวหา
เยี่ยมออกจากกลีบเมฆา อสุราเห็นแก้วแววไว
ซึ่งนางเมขลาโยนเล่น ยิ่งเห็นยิ่งชอบอัชฌาสัย
ยิ่งพิศยิ่งติดต้องใจ จะใคร่ได้ซึ่งดวงจินดา
หมายเขม้นเข่นเขี้ยวจะราญรอน กรกุมขวานเพชรเงื้อง่า
เผ่นโผนโจนไปในเมฆา ไล่นางเมขลาด้วยฤทธี ฯ
ฯ ๖ คํา ฯ เชิด

๐ เมื่อนั้น เทวานางฟ้าทุกราศี
แลเห็นรามสูรอสุรี มาไล่ราวีก็ตกใจ
หน้าซีดตัวสั่นขวัญหาย วุ่นวายไม่สมประดีได้
เสียงมี่อื้ออึงคะนึงไป สุราลัยวิ่งพะปะกัน ฯ
ฯ ๔ คํา ฯ เชิด

๐ นางฟ้าอุ้มจูงเทวบุตร อุตลุดไปทั้งสรวงสวรรค์
อันฉิ่งกรับทับโทนทั้งนั้น สารพันแตกสิ้นไม่สมประดี ฯ
ฯ ๒ คํา ฯ เชิด

๐ อันเทพบุตรกับนางฟ้า ไม่อาจดูหน้ายักษี
ความกลัวดั่งจะสิ้นชีวี หนีไปยังทิพวิมาน ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๐ บัดนั้น รามสูรฤทธิไกรใจหาญ
เห็นเทวัญนางฟ้ายุพาน วิ่งหนีลนลานวุ่นไป
ยังแต่โฉมนางเมขลา เข้าแอบเมฆากลีบใหญ่
อสุราสำแดงฤทธิไกร โลดโผนโจนไล่ราวี ฯ
ฯ ๔ คํา ฯ เชิด
   ............... ฯลฯ ...............

โอ้โลม
๐ สุดเอยสุดสวาท นุชนาฏเลิศล้ำสาวสวรรค์
รักเจ้าเท่าดวงชีวัน ควรฤๅรําพันเจรจา
ก็ย่อมแจ้งใจอยู่ในอก อย่ายกโทษพี่เลยกนิษฐา
ว่าพลางอิงแอบแนบกายา กรลอดสอดคว้ายุพาพาล
ชมเนตรเกศแก้มแล้วรับขวัญ เชยมณฑาสวรรค์หอมหวาน
พยับคลุ้มชอุ่มอนธการ ฟ้าลั่นบันดาลคำรน
เมขลาล่อแก้วแววไว รามสูรเลี้ยวไล่ในเวหน
เปรี้ยงเปรี้ยงเสียงสนั่นอึงอล ฝนสวรรค์พรอยพรมมาลี ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ กล่อม

ช้า
๐ เมื่อนั้น โฉมนางมณโฑมารศรี
ได้ร่วมรสทศพักตร์อสุรี เทวีพิศวาสจะขาดใจ
ลืมองค์พญาพานรินทร์ ลืมพิชัยขีดขินกรุงใหญ่
ลืมทั้งโอรสยศไกร ลืมฝูงนางในกำนัล
เพลิดเพลินด้วยสมบัติพัสถาน แสนสำราญเป็นสุขเกษมสันต์
เฟี้ยมเฝ้าประดิพัทธ์ผูกพัน กับองค์ทศกัณฐ์สามี ฯ
ฯ ๖ คำ ฯ

๐ มาจะกล่าวบทไป ถึงพระอังคตฤาษี
แต่แหวะครรภ์มณโฑเทวี พระมุนีใส่ท้องแพะไว้
ตั้งพิธีรักษากุมาร จะมีเหตุเภทพาลก็หาไม่
ครบกำหนดทศมาสยามชัย ก็เข้าไปขีดขินพระนคร ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๐ ครั้นถึงจึ่งตรงขึ้นปราสาท นั่งอาสน์เนาวรัตน์ประภัสสร
แล้วมีวาจาอันสุนทร ดูก่อนพญาพาลี
กุมารซึ่งใส่ท้องแพะไว้ คิดได้โดยเดือนดิถี
ถ้วนกำหนดทศมาสฤกษ์ดี วันนี้กูจะแหวะออกจากครรภ์ ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ

๐ เมื่อนั้น ลูกท้าวหัสนัยน์รังสรรค์
ได้ฟังพระมหานักธรรม์ อภิวันท์แล้วตอบวาจา
อันคุณพระมหาอาจารย์ ขอประทานใส่ไว้เหนือเกศา
ซึ่งจะแหวะเอาองค์กุมารา ตัวข้ามีความยินดี ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๐ ตรัสแล้วมีราชโองการ สั่งนางพนักงานสาวศรี
จงนำนางแพะมาบัดนี้ ให้ทันนาทียามชัย ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ

๐ บัดนั้น ฝ่ายนางพนักงานน้อยใหญ่
รับสั่งพระองค์ทรงภพไตร บังคมไหวแล้วรีบไปพร้อมกัน ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ

๐ ครั้นถึงที่นางแพะอยู่ จึ่งหมู่อนงค์สาวสรรค์
บ้างจูงบ้างล้อมถนอมครรภ์ พานางแพะนั้นเข้ามา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
   ............... ฯลฯ ...............

- กลอนบทละคร เรื่อง อิเหนา -

ชมดง
๐ เดินเอยเดินทาง สองข้างพ่างพื้นรื่นร่ม
พี่เลี้ยงเคียงคอยบังคม พระชี้ชมรุกขชาติดาษเดียร
บ้างผลิดอกออกผลพวงดก ดั่งไม้ฉากกระจกจีนเขียน
ป่าระหงดงยางนางตะเคียน ใต้ต้นแลเตียนสะอาดตา
มะลิวัลย์พันพุ่มคัดค้าว ฤดูดอกออกขาวทั้งราวป่า
บ้างเลื้อยเลี้ยวเกี้ยวกิ่งเหมือนชิงช้า ลมพาพัดแกว่งดั่งแกล้งไกว
ร่มรังบังแสงทินกร ที่หาบคอนเลื่อยล้าเข้าอาศัย
สารวัดรัดเร่งพลไกร คลาไคลไปตามมรคา ฯ
ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

ร่าย
๐ แต่แรมร้อนนอนในพนาเวศ มาถึงเขตนครหมันยา
หยุดประทับยับยั้งโยธา เสด็จขึ้นพลับพลาพนาลี ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ เจรจา

๐ บัดนั้น ขุนด่านแจ้งความถ้วนถี่
จึงเหยียบโกลนโผนเผ่นขึ้นพาชี ขับขี่ตีควบเข้าเวียงชัย ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๐ ครั้นถึงจึงตรงไปหา ทั้งสี่เสนาผู้ใหญ่
เรียนคดีชี้แจงให้แจ้งใจ โดยในอนุสนธิ์แต่ต้นมา ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ

๐ บัดนั้น เสนีได้ฟังไม่กังขา
ก็เข้าไปในพระโรงรัตนา กราบทูลกิจจาทุกประการ
บัดนี้อิเหนากุเรปัน ยกพวกพลขันธ์มาถึงด่าน
จะเข้ามาประณตบทมาลย์ ภูบาลจงทราบพระบาทา ฯ
ฯ ๔ คำ ฯ

๐ เมื่อนั้น ระตูผู้ผ่านหมันหยา
ได้ฟังจึงสั่งเสนา จงไปรับนัดดามาธานี ฯ
ฯ ๒ คำ ฯ
   ............... ฯลฯ ...............
   (อิเหนา : พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๒)

บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)

   • กลับสู่หน้า สารบัญ กลอน ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก

	ผู้เขียน	หัวข้อ: - กลอนบทละคร - (อ่าน 1063 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 1 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้