- กาพย์ห่อโคลง -

- กาพย์ห่อโคลง -

   กาพย์ยานี ๑๑ ^คลิก ที่แต่งให้สลับกับโคลงสี่สุภาพ ^คลิก โดยให้มีเนื้อความเดียวกันนั้น นับว่าเป็นการประพันธ์แบบคู่ขนานอย่างหนึ่ง เรียกชื่อว่า "กาพย์ห่อโคลง" ตามวิธีการแต่งนั้น คือแต่งกาพย์ขึ้นบทหนึ่งก่อน แล้วแต่งโคลงให้มีเนื้อหาเลียนกาพย์ เป็นลำดับลงมาบทต่อบท คล้ายเป็นการประกวดความคิดกัน นับว่าไม่ง่ายนัก เพราะด้วยจำนวนคำที่ต่างกันของกาพย์และโคลง จึงจำเป็นต้องใช้ความคิดรวบรัดข้อความ นับเป็นศิลปะทางกวีอย่างหนึ่งที่ดีอยู่ ส่วนข้อบังคับก็เช่นเดียวกับโคลงและกาพย์ยานีพื้นเดิมนั่นเอง

   อนึ่ง ในส่วนของกาพย์และโคลงที่แต่งสลับกันบทต่อบทนั้น ไม่บังคับให้คล้องจองต่อกัน ถ้าเราจะแต่งให้คล้องจองกันอย่างเข้าลิลิตก็นับว่าไพเราะขึ้น คือต้องให้ได้สัมผัสถูกต้องตามสัมผัสรับของโคลงและกาพย์ด้วย (สัมผัสรับของโคลงสี่สุภาพนั้น คือรับกันที่คำที่ ๑ ,๒ หรือ ๓ ของบาทต้น ส่วนกาพย์ยานีนั้นต้องไปรับสัมผัสกันที่คำท้ายของบาทเอกอย่างกาพย์ยานีรับกัน)

   *** อนึ่ง นอกจากที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว กาพย์ห่อโคลงที่แต่งเป็นเรื่องยืดยาว ที่แต่งโคลงขึ้นก่อนแล้วแต่งกาพย์เลียนโคลงบทต่อบท หรือจะแต่งกาพย์เลียนโคลงแล้วจากนั้นแต่งกาพย์เพิ่มไปจนสุดกระแสความ ในชั้นหลังนี้นั้นก็รวมเข้ากระบวนนี้เช่นกัน ดังนั้น จึงรวมความได้ว่า กาพย์ห่อโคลงแต่งได้ ๓ ลักษณะ คือ

   (๑.) แต่งกาพย์ยานีขึ้นก่อน แล้วแต่งโคลงเลียนเนื้อความกาพย์ในบทต่อมา เป็นบทต่อบทสลับไป จนสุดกระแสสำนวน
   (๒.) แต่งโคลงขึ้นก่อน แล้วแต่งกาพย์ยานีเลียนเนื้อโคลงบทต่อบท สลับไปเรื่อยจนสุดกระแสสำนวน
   (๓.) แต่งโคลงขึ้นก่อน แล้วแต่งกาพย์เลียน และแต่งกาพย์พรรณาเพิ่มไปอีกจนสุดกระแสความ อย่างกาพย์ห่อโคลงเห่เรือ เป็นต้น

*** (ไวยกรณ์ไทย ฉันทลักษณ์ - พระยาอุปกิตศิลปสาร)

- ตัวอย่างคำประพันธ์ ในแต่ละแบบ -

(๑.) แต่งกาพย์ยานีขึ้นก่อน แล้วแต่งโคลงเลียนเนื้อความกาพย์ในบทต่อมา เป็นบทต่อบทสลับไป

   - กาพย์ห่อโคลงพระศรีมโหสถ -

๐ หญิงชายหลายส่ำซ้อง มามีก้องถ้องแถวทาง
ฝูงบ่าวสาวสำอาง รางชางแกล้งแต่งดูงาม ฯ

   หญิงชายหลายส่ำซ้อง โนเน
ฝูงบ่าวสาวสรวลเส ยั่วยิ้ม
ดูงานผ่านโลเก ศวรราช
แต่งแง่แพร่พรายพริ้ม พรึบพร้อมพรูมา ฯ

๐ ราตรีศรีส่องฟ้า แสงสว่างหล้าฉ่าฉาวชล
คับคั่งนั่งเสียดสน ดูกลเหล้นเต้นหนังรำ ฯ

   ราตรีศรีส่องฟ้า แสดงโฉม
แสงสว่างกลางโพยมโจม แจ่มฟ้า
มหรสพจบการโลม ใจโลกย
เบียนบ่ายรายเรียงหน้า นั่งล้อมเล็งแล ฯ

๐ ลายชายลายนุ่งเกี้ยว ยกย่างเลี้ยวเอี้ยวโอนดู
ดอกไม้ใส่ห้อยหู พรั่งพรูบ่ายม่ายเมียงหญิง ฯ

   ลายชายลายนุ่งเกี้ยว เกไล
ยกย่างพลางจงใจ จ่อชู้
ทัดเพยียเขี่ยกันไร เพราเพริด
เมียงม่ายกลายกลางสู้ เสียดส้องแลหา ฯ

๐ เทวครีศรีสรดแสร้ง คาดชายแครงแบ่งทองทอ
เสื้อหย้นหม่นศรีมอ เลื่อมตอเกลี้ยงเมี่ยงโอ่อม ฯ

   เทวครีศรีเส้งแสด สรรพางค์
คาดกร่ายชายทองวาง ร่วงรุ้ง
ศรีฟ้าผาสนองบาง เบาย่อง
อมเมี่ยงเชียงชมดฟุ้ง กลิ่นกลุ้มใจหญิง ฯ

๐ เดิรกลางพลางดีดนิ้ว ชูชายหิ้วผิ่วนำเพลง
บ่าวหนุ่มครุ่มเสียงเครง วังเวงหวั่นปั่นใจหญิง ฯ

   เดิรกลางพลางดีดนิ้ว นำเพลง
ฝูงบ่าวพราวพรูเครง เพรียกพร้อม
หญิงฟังหวั่งใจเลวง รศราค
แย้มอยู่ภู่เฟื่องห้อม เสียดซ้องตาแล ฯ
(กาพย์ห่อโคลงพระศรีมโหสถ : พระศรีมโหสถ)

   - กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก -

๐ ปีกุญครุ่นอ้างว้าง เรียมไกลข้างห่างเทพี
ศรีสวัสดิ์ไปจงดี อย่ามีไข้ให้สำราญ

   ปีกุญสุกเรศแคล้ว คลาศรี
เรียมห่างร้างเทพี ค่ำเช้า
ศรีสวัสดิ์อยู่จงดี สุขภาพ
หายโรคโพยไภยเจ้า สุขล้ำสำราญ ฯ

๐ สงสารการโหยไห้ นางไกลจรอรนารี
ร่ำร้องสิบสองปี พี่เร่งแคล้วแก้วกัลยา

   สงสารการแหบไห้ แสนทวี
หายห่างอรนารี ฝ่ายเฝ้า
ร่ำร้องสิบสองปี ฤๅเหนื่อย
กรรมพี่เร่งแคล้วเจ้า แก่นแก้วกัลยา ฯ

๐ พระเจ้าเกล้านรนาถ เสด็จยุรยาตรคลาศคลาไคล
ธารโศกเรียมโศกใจ ด้วยไกลน้องหมองอารมณ์

   พระบาทนรนาถเจ้า กรุงไกร
เสด็จพยุหบาตรไป เถื่อนถ้อง
ธารโศกช่วยโศกใจ จักขาด
ด้วยพี่ไกลพักตร์น้อง ขุ่นคล้ำอกกรม ฯ

๐ พรึบพร้อมหมู่เสนา พลช้างม้าดากันไป
ทรงช้างระวางใน เทพลิลาหลังคาทอง

   พรั่งพรูหมู่มากซร้อง เสนา
แตรแขกแตรลันดา แหร่แหร้
ทรงช้างระวางขวา สูงใหญ่
เทพลิลาหลังคาแหน้ ธินั่งไล้เลือนทอง ฯ
(กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก : เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร (เจ้าฟ้ากุ้ง))

   - กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง -

๐ เกลื่อนกรูหมู่จัตุรงค์ เปนกันกงเรียบเรียงไป
ทรงช้างระวางใน เทพลีลาหลังคาทอง ฯ

   เกลื่อนกรูหมู่แห่ห้อม เรียงไสว
เสด็จพุดตาลทองไคล หว่างเขรื้อง
ทรงช้างระวางใน มีชื่อ
เทพลีลาเยื้อง    ย่างแห้นหลังดี ฯ

๐ เครื่องสูงเพราเพริศพราย ชมชุมสายซ้ายขวาเคียง
ธงไชยธงฉานเรียง ปี่กลองชนะตะเต่องครึม ฯ

   กลองทองตีครุ่มครึ้ม เดิรเรียง
จ่าตะเติงเติงเสียง ครุ่มครื้น
เสียงปี่รี่เรื่อยเพียง กระเวก
แตร้นแตร่นแตรฝรั่งขึ้น หวู่หวู้เสียงสังข์ ฯ
(กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก : เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร (เจ้าฟ้ากุ้ง))

   - 00000000000000000000000000000000000000 -
   - 00000000000000000000000000000000000000 -

(๒.) แต่งโคลงขึ้นก่อน แล้วแต่งกาพย์ยานีเลียนเนื้อโคลงบทต่อบท สลับไปเรื่อยจนสุดกระแสสำนวน

   - นิคมพจน์ กาพย์ห่อโคลง -

๐ ขี่ โคควายคชม้า มุ่งฐาน ควรเทอญ
ช้าง ใหญ่ขี่ใช้การ ใหญ่คล้อย
ไล่ สัตว์วิ่งเร็วพราน ใช้ควบ ม้าพ่อ
จับตักแตน ตัวจ้อย ขี่ช้างชั่วแสน

   ขี่ สัตว์ให้สมฐาน ช้าง ใช้การใหญ่ตามแผน
ไล่ สัตว์ควบอัศว์แล่น จับตักแตน ช้างควรไฉน

๐ อย่า ถือในคติไร้ เหตุผล
เป็น นั่นเป็นนี่สน จิตต์คว้า
เถร ผู้มุ่งดีจน จับพลาด ผิดแฮ
ตรง แต่ตรงอย่าบ้า บ่ได้ผลดี

   อย่า ถือซื่อเหลวไหล เป็น อย่างไรให้ถ้วนถี่
เถร ซึ่งคำนึงดี ตรง เกินที่เลยเสียการ

๐ ขน ของจานจ่ายเข้า เขตต์สงฆ์
ทราย อิฐเอาถมลง ลาดพื้น
เข้า ในวัดวัดคง ไม่ขัด ขวางเลย
วัด กลับยินดีขึ้น อรรถซ้องสรรเสริญ

   ขน ของเข้าอาวาส ทราย อิฐลาดถมทางเดิน
เข้า วัดหวังวัดเจริญ วัด ต้องเยินยอความดี
(พระยาอุปกิตศิลปสาร)

   - พระบรมธาตุบ้านตาก -

๐ ชุมฉัตรช่อฉัตรช้อย ระชดทอง
แซงเสียดยอดเสียดรอง โรจน์ฟ้า
พระธาตุทิพย์ลำยอง ระยิบระยับ
วะวับวะแวมแจ่มจ้า กระจกแก้วกระจ่างสี

   ชุมฉัตรชุมช่อช้อย ระชดลอยพระเจดีย์
ระดาดทั่ว ณ ไพที พระธาตุทิพย์สุคนธา

๐ แหล่งหล้าแหล่งฟ้าฟาก พระธาตุหอม
หอมแผ่นดินเดียวดอม ดอกไม้
มหาราชสีราชถนอม ประนมนบ
พระนลาตเกษธาตุได้ ตากด้าวด่านสถาน

   แหล่งหล้าฝากฟ้าหอม ห้อมพระธาตุทิพย์อลังการ
ตากถิ่นตากวิญญาณ ยังตากอยู่กู้ยุคสมัย ฯ
(เขียนแผ่นดิน : เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์)

   - 00000000000000000000000000000000000000 -
   - 00000000000000000000000000000000000000 -

(๓.) แต่งโคลงขึ้นก่อน แล้วแต่งกาพย์เลียน และแต่งกาพย์พรรณาเพิ่มไปอีกจนสุดกระแสความ

   - เห่ชมเรือกระบวน -

๐ ปางเสด็จประเวศด้าว ชลาลัย
ทรงรัตนพิมานไชย กิ่งแก้ว
พรั่งพร้อมพวกพลไกร แหนแห่
เรือกระบวนต้นแพร้ว เพริศพริ้งพายทอง ๚

๐ พระเสด็จโดยแดนชล ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย
กิ่งแก้วแพร้วพรรณราย พายอ่อนหยับจับงามงอน
๐ นาวาแน่นเปนขนัด ล้วนรูปสัตว์แสนยากร
เรือริ้วทิวธงสลอน สาครลั่นครั่นครื้นฟอง
๐ เรือครุธยุดนาคหิ้ว ลิ่วลอยมาพาผันผยอง
พลพายกรายพายทอง ร้องโห่เห่โอ้เห่มา
๐ สรมุขมุขสี่ด้าน เพียงพิมานผ่านเมฆา
ม่านกรองทองรจนา หลังคาแดงแย่งมังกร
๐ สมรรถไชยไกรกาบแก้ว แสงแวววับจับสาคร
เรียบเรียงเคียงคู่จร ดั่งร่อนฟ้ามาแดนดิน
๐ สุวรรณหงษ์ทรงภู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์
เพียงหงษ์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม
๐ เรือไชยไวว่องวิ่ง รวดเร็วจริงยิ่งอย่างลม
เสียงเส้าเร้าระดม ห่มท้ายเยิ่นเดินคู่กัน ฯ
(กาพย์เห่เรือ : เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร (เจ้าฟ้ากุ้ง))

   - ด่านเจดีย์ -

๐ โขดเขาสังขละข้าม เขตขัณฑ์
สู่ด่านเจดีย์ประจัน ประจบด้าว
สามองค์ละองค์สรรค์ ศักดิ์สิทธิ์
ก้าวเถิดก้าวเถิดก้าว ต่อก้าวไมตรี

๐ โขดเขาคือสังขละ ประจำด่านพระเจดีย์
พืดภูและพงพี มาแผ่ทอดพม่าไทย
๐ น้ำล่องซองกาเลีย ลำห้วยแก้วละหานไกล
บีคลี่ก็คลาไคล และรันตีก็รี่ตาม
๐ ร่วมน้ำลำแควน้อย น้ำแควงามน้ำตกงาม
ไทรโยคอยู่เย็นยาม เย็นแผ่นภูมิแผ่นทองผา
๐ ปราสาทพระเมืองสิงห์ สะท้อนถิ่นพระศรัทธา
บ้านเก่าบุราณกา- ละบังเกิดบุรีกาญจน์ ฯ
(เขียนแผ่นดิน : เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์)

ตัวอย่างทั้ง ๓ ลักษณะนั้น ก็จะประมาณนี้

   บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
   - Black Sword -
   (หมู มยุรธุชบูรพา)

   • กลับสู่หน้า สารบัญ กาพย์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก

	ผู้เขียน	หัวข้อ: - กาพย์ห่อโคลง - (อ่าน 2526 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 1 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้